Odsłony: 43
Miałam nie sięgać po drugi tom cyklu “Uczniowie Hippokratesa”, ale zmieniłam zdanie, gdy dowiedziałam się, kto tym razem będzie w centrum powieści – polska pionierka medycyny! Książka okazała się wciągająca, autorka zgrabnie połączyła historię z fikcją fabularną. Aż szkoda było się rozstawać z bohaterami i chciałoby się poczytać o nich więcej.
Główną bohaterką jest Anna Tomaszewicz-Dobrska (1854 -1918), pierwsza kobieta z dyplomem lekarskim praktykująca w Warszawie, która mimo ogromnej wiedzy i umiejętności doświadczyła dyskryminacji, z uporem i determinacją walczyła o swoje prawa do wykonywania zawodu, a potem niczym lwica walczyła o godne warunki lokalowe, czystość, o poprawę zdrowia i bytu swoich pacjentów, wywodzących się z nizin społecznych, biedoty.
Studiowała medycynę w Zurychu, prowadziła badania naukowe z dziedziny neurologii, lecz po powrocie w Warszawie nie mogła nostryfikować dyplomu ze względu na swoją płeć, dokonała tego w Sankt Petersburgu, ale też nie bez przeszkód. Opiekowała się tam haremem sułtana, co dało jej furtkę do zdobycia pozwolenia na pracę. Po powrocie do stolicy prowadziła własną praktykę, specjalizowała się w pediatrii i chorobach kobiecych, pracowała w przytułku położniczym, kształciła akuszerki, położników, pielęgniarki; wyjątkowy nacisk kładła na aseptykę, dzięki niej znacznie zmniejszyła się śmiertelność wśród położnic, jako pierwsza wykonała cesarskie cięcie. Ponadto była zaangażowana społecznie, działała charytatywnie, przemawiała publicznie o prawach kobiet. To ciekawa, a mało znana szerokiemu gronu osoba, która nie tylko zrobiła wiele dobrego w swojej zawodowej karierze, ale także przetarła szlaki innym kobietom-lekarkom, zwanym dawniej nieco pogardliwie “medycynierkami”.
Cieszę się, że została sportretowana przez Ałbenę Grabowską, pisarkę, która z powodzeniem próbuje sił w różnych gatunkach literackich. Jej powieści obyczajowe z historycznym tłem – “Stulecie Winnych”, “Matki i córki” (a to przecież nie jedyne tytuły w jej dorobku twórczym) zyskały ogromną popularność. Można się spodziewać, że cykl “Uczniowie Hippokratesa” z elementami historii medycyny też zdobędzie serca czytelników, zwłaszcza tych, którzy lubią wątki medyczne w literaturze.
Autorka zgrabnie wplotła w fabularyzowaną opowieść o Annie Tomaszewicz bohaterów poprzedniej części – państwa Korzyńskich, a także wprowadziła autentyczne postaci z tamtych czasów (np. Henryk Sienkiewicz, Napoleon Cybulski, wspomniane są też E. Orzeszkowa, G. Zapolska) oraz świetne fikcyjne kreacje (np. Kasia – pracowita, rezolutna służąca, Włodzimierz – inżynier budowy mostów).
Niezwykle realistycznie opisała życie w XIX w. Warszawie i Petersburgu, szczególnie dużą wagę przykładając do sytuacji społecznej. Trzeba pamiętać, że wówczas Polski nie było na mapie, obowiązywało wiele surowych restrykcji ze strony zaborców. Szpitalnictwo było jeszcze w powijakach, wiele zasad dotyczących higieny i aseptyki było kwestionowane przez personel a nawet medyczne autorytety. Ludzie mieli niską świadomość w zakresie zdrowia, zresztą ograniczały ich nędzne warunki bytu, często w głodzie i chłodzie.
Śmiertelność pacjentów była wysoka, panowała gruźlica, często dochodziło do zakażeń po operacjach, gorączka połogowa zbierała żniwo. Pełna poświęceń i zaangażowania działalność Anny Tomaszewicz-Dobrskiej znacznie poprawiła sytuację, a jej “śluby czystości” – swoisty regulamin zasad panujących na oddziałach położniczych i innych przeszły do historii.
W powieści znalazły odzew także hasła pozytywistyczne: praca u podstaw, praca organiczna, nauka i postęp, patriotyzm, emancypacja.
Atutem są jednak nie tylko przekonujące opisy, ale również wartkie dialogi, w których doskonale poznajemy charaktery bohaterów. Wspaniały jest rozdział, w którym poznajemy na czym polegała praca Anny w haremie sułtana, tamtejsze egzotyczne obyczaje i nie mieszczące się w głowie procedury (np. jakże wyleczyć chorą tylko na podstawie opisu dolegliwości z drugiej ręki?). Niemniej ciekawe są początki praktyki lekarskiej, czy heroiczne niemal budowanie przytułku położniczego. Wątek Grażyny, związany z obyczajowym skandalem, także znajdzie na pewno swoich fanów, a już jestem na 100 % pewna, że faworytką czytelniczek zostanie Kasia, która dzięki swojemu charakterowi i pomocy doktor Anny wiele osiągnęła.
Szkoda tylko, że niektóre wydarzenia z dziejów Tomaszewskiej poznajemy w streszczeniu, mamy też przeskoki czasowe. Z jednej strony wydaje się to zrozumiałe, inaczej powieść musiałaby mieć znacznie więcej stron, z drugiej – żal tak szybko rozstawać się z bohaterami, w których świecie można się było z zachwytem zanurzyć po uszy.
Zgodnie z założeniem cyklu między rozdziałami pojawiają się fabularyzowane opowieści, których bohaterami są autentyczne postaci: Elizabeth Blackwell (pierwsza kobieta w USA z dyplomem doktora medycyny), Florence Nightingale Louis Pasteur, Felix Hoffmann, Wilhelm Röntgen czy Charles Darwin – których chyba nie trzeba przedstawiać. Autorka w barwnych scenach “ożywiła” znane nazwiska i sprawiła, że znacznie łatwiej zrozumieć i zapamiętać ich przełomowe dokonania w dziedzinie medycyny, chemii, fizyki.
“Doktor Anna”, drugi tom cyklu “Uczniowie Hippokratesa”, to nie tylko wspaniała, poszerzająca wiedzę i dostarczająca emocji oparta na faktach lektura, ale materiał, który aż się prosi o zekranizowanie. Anna Tomaszewicz-Dobrska, pierwsza polska lekarka, powinna być szerzej znana i doceniana, stawiana jako autorytet, wzór wytrwałości i kobiecej siły, a także ustanawiana patronką szkół, szpitali, instytucji medycznych itp. Szkoda, że o takich jak ona historia przeważnie milczy. Mam nadzieję, że dzięki powieści Ałbeny Grabowskiej ta postać zostanie “odkurzona” i należycie zapamiętana.
polecam, Agnieszka Grabowska
materiał chroniony prawami autorskimi
/przeczytaj także: Uczniowie Hippokratesa. Doktor Bogumił – recenzja/
Wydawnictwo Marginesy
Autor: Ałbena Grabowska
Tytuł: Uczniowie Hippokratesa. Doktor Anna
Liczba stron: 496
Data wydania: 11 sierpnia 2021
ISBN:978-83-66863-32-3
Agnieszka Grabowska – absolwentka filologii polskiej UJ, nałogowa czytelniczka, blogerka w kratkę. Ambiwertyczka spod znaku Ryb. W wolnym czasie zabiera się za literki. Ma szczęście w konkursach. Nie wyobraża sobie życia bez książek, kawy, kotów i muzyki. Prywatnie – mama i żona. Nie unika kuchni, choć przydałaby się jej patelnia automatycznie odcinająca Internet w kulminacyjnych momentach pichcenia.
