Odsłony: 1505
W dobie poczty elektronicznej i telefonii komórkowej tradycyjny, ręcznie pisany list odchodzi w zapomnienie. Tymczasem epistolografia jest niezwykle ciekawą dziedziną, także od strony teoretycznej.
We współczesnym społeczeństwie zwanym informacyjnym, w którym podstawowym medium stał się komputer i Internet, komunikacja przybrała nowy wymiar. W dobie poczty elektronicznej i telefonii komórkowej tradycyjny, ręcznie pisany list odchodzi w zapomnienie. Niemniej z listem jako użytkową formą wypowiedzi zapoznajemy się już w szkole podstawowej. Podstawowa definicja podaje, że list jest to wypowiedź pisemna, najczęściej o charakterze prywatnym, skierowana do określonego adresata, zawierająca zwrot do adresata, treść zasadniczą, pożegnanie i podpis.
Stefania Skwarczyńska w pracy na temat teorii listu[1], wymienia kilka paradoksów związanych z tą formą wypowiedzi, a mianowicie wskazuje na oscylowanie między dialogiem i monologiem, osiąganie wyżyn artyzmu pozwalające na wprowadzenie tej użytkowej formy w obręb literatury pięknej. Podkreśla, że język pisany listu, chociaż obsługuje sprawy życia społecznego, zbliża go do literatury sensu stricto. Zauważa też, iż list będąc formą usługową, przezwycięża ulotność właściwą praktycznym tworom językowym dzięki utrwaleniu pisemnemu.Za główny paradoks uznaje fakt, że list z jednej strony jest bezpośrednim wyrazem indywidualności piszącego, zaś z drugiej-terenem bezwzględnie obowiązujących w danej epoce i środowisku konwencji kulturowych. Forma listu jest elastyczna, choć ograniczona konwencjami, których należy przestrzegać.
Zdaniem Skwarczyńskiej, mało który gatunek wypowiedzenia językowego odznacza się taką dynamiką odmianotwórczą jak list. Autorka wyróżnia następujące wyznaczniki struktury listu, które powodują możliwości wariantowe:
Cel listu, czyli rodzaj sprawy decydującej o treści i sensie wypowiedzi;
Osoba adresata lub grupy adresatów związanych pewną sprawą lub więzią; ten czynnik pozwala wydzielić list prywatny, literacki, apostolski, rodzinny, otwarty;
Stosunek wiążący piszącego z adresatem, różny w charakterze i stopniu zażyłości-wyznaczający odmiany: list do członka rodziny, list przyjacielski, list miłosny;
Osoba epistolografa we wszystkich odcieniach indywidualnych i we wszystkich wariantach wynikłych z jego sytuacji społecznej i osobistej;
Sytuacyjne okoliczności tworzenia listu, rzutujące na doraźną sytuację duchową piszącego oraz decydujące o typie listu w jego treści i formie, a także o jego postaci graficznej; ten wyznacznik wpływa na uformowanie się takich odmian jak list gratulacyjny, kondolencyjny, z życzeniami, dziękczynny, list-wyznanie, list-pogawędka.
Nawet wymiar listu mający odzwierciedlenie w doborze materiału piśmienniczego, wytwarza specyficzne struktury np. bilet, kartka, tzw. epistoła (czyli długi, rozlewny, nudny list).
Na każdym etapie rozwoju kultury i cywilizacji oraz w różnych środowiskach społecznych krystalizują się i funkcjonują różne odmiany listu. Obecnie niewątpliwie oprócz listu prywatnego najbardziej znaną odmianą jest list motywacyjny– nowy gatunek wypowiedzi użytkowej.
[1] S.Skwarczyńska, Wokół teorii listu,[w:] Pomiędzy historią a teorią literatury, Warszawa 1975,s.178-186.
Agnieszka Grabowska
materiał chroniony prawem autorskim
Agnieszka Grabowska – absolwentka filologii polskiej UJ, nałogowa czytelniczka, blogerka w kratkę. Ambiwertyczka spod znaku Ryb. Po ośmiu godzinach spędzonych zawodowo w zupełnie innej dziedzinie – zabiera się za literki. Ma szczęście w konkursach. Nie wyobraża sobie życia bez książek, kawy, kotów i muzyki. Prywatnie – mama i żona. Nie unika kuchni, choć przydałaby się jej patelnia automatycznie odcinająca Internet w kulminacyjnych momentach pichcenia.
