SZPIEG W KSIĘGARNI: “Kleopatra. Królowa, która rzuciła wyzwanie Rzymowi i zdobyła wieczną sławę” Alberto Angela – recenzja

Odsłony: 75

„Gdyby nos Kleopatry był krótszy, inaczej wyglądałoby oblicze świata” (B. Pascal) Czyżby? Kim naprawdę była słynna królowa Egiptu i jak wpłynęła na historię starożytną w jej kluczowym momencie? Alberto Angela, włoski dziennikarz, paleontolog, podjął się trudnego zadania przybliżenia postaci Kleopatry, Cezara, Antoniusza i innych, przedstawienia najważniejszych wydarzeń między 44 a 30 r. p. n.e., a także odtworzenia emocji  i atmosfery tamtych czasów. Czy mu się to udało?

Sięgając po tę książkę, wyszłam nieco z własnego komfortu czytelniczego. Historia starożytna nie leży wśród moich zainteresowań. Zresztą w ogóle bardzo rzadko czytam publikacje historyczne. Tym razem jednak moją ciekawość wzbudziła postać Kleopatry, która  była niezwykle wpływową, inteligentną władczynią, a “gdyby żyła w naszych czasach, również odcisnęłaby wyraźny ślad w polityce albo wielkim biznesie” ( s.9)
Szybko się okazało, że Alberto Angela nie napisał  ani typowej książki historycznej, ani typowej biografii. Włożył ogromną pracę w zebranie  materiału do tej publikacji – zapoznał się z pracami naukowymi, tekstami autorów starożytnych, badaniami archeologicznymi. Na podstawie dostępnych źródeł postarał się odtworzyć tamtą rzeczywistość, zrekonstruować wydarzenia, odmalować tło i oddać emocje towarzyszące bohaterom tamtych dziejów.
Sam we wstępie pisze o tym tak:
“Czy można powiązać wiedzę historyczną ze stylem narracyjnym? Połączyć przyjemność lektury powieści z rygorami tekstu akademickiego? Wierzę, że tak, i dlatego w tej książce chciałem spróbować czegoś innego: dać życie historii i stworzyć tekst który dostarczy informacji w odmiennym stylu, tak, aby mógł stanąć  na półce obok  – choć oczywiście ich nie zastąpi –  klasycznych tomów dziejów starożytnych”  (. s 12)

Ta sztuka naprawdę się autorowi udała. Krótko mówiąc: ożywił historię. Książkę czyta się niemal z zapartym tchem, jakby się oglądało film; śledzi się opisywane wydarzenia tak, jakby się tam było i widziało wszystko  na własne  oczy. To niesamowita podróż w czasie. Narrator zwraca się do nas, czytelników  z pozycji “tu i teraz”, odnosząc się do naszej  obecnej wiedzy, stanu badań. Natomiast historyczne  wydarzenia pokazywane są w czasie teraźniejszym, wręcz krok po kroku, minuta po minucie. Tak obserwujemy na przykład dzień, w którym spiskowcy zabili Juliusza Cezara. Co ciekawe, nawet te fragmenty, w której nie ma ani słowa o Kleopatrze, są na tyle fascynujące, że absolutnie nie można mieć za złe autorowi odbiegania od tematu. Zwłaszcza, że nakreślenie  pewnych sytuacji i ogólnego tła historycznego jest niezbędne, aby zrozumieć postawę i decyzje egipskiej królowej.

Alberto Angela uważnie przygląda się swojej bohaterce, przybliża nam jej pochodzenie, wykształcenie, kolejne etapy jej życia prywatnego, związek z Juliuszem Cezarem i Markiem Antoniuszem,  zdobywanie władzy i wpływów. Imię Kleopatra oznacza “chwała swojego ojca”, a jej przydomek “Filopatora” – “ta, która kocha swojego ojca”. Wówczas postać ojca była w centrum, ale ona swoją osobowością przełamała stereotypy grecko-macedońskiej patriarchalnej kultury. Jej symbol stanowiły  trzy kobry z rozłożonymi kołnierzami (ureusy), była identyfikowana z boginią Izydą. W 51 r. p.n.e. oficjalnie wyniesiono ją na tron, miała wtedy ok. 18 lat. Musiała zawrzeć formalne małżeństwo z własnym bratem. Była zdeterminowana,  sprytna,  inteligentna, znała języki, mówiła m.in. po egipsku.  Według arabskich źródeł Kleopatra to uczona, a nie femme fatale. Opisywana jako władczyni o szerokiej wiedzy, znawczyni filozofii i nauk ścisłych, także ekspertka od toksycznych i trujących substancji.
Tak naprawdę nie wiadomo jak dokładnie wyglądała, ponoć nie miała aż tak  niezwykłej urody, ale była zgrabna, filigranowa, harmonijnej budowy,obdarzona czarującym głosem. Krótko mówiąc, robiła wrażenie na mężczyznach. Potrafiła to przekuć w sukces. Przede wszystkim jednak była mądrą władczynią, nie posągową ślicznotką. Wiele momentów z jej życia jest niejasnych, owianych tajemnicą, opartych na domysłach, niepewnych źródłach ( np. czy poroniła wracając z Rzymu, czy kazała zamordować brata, czy Cezarion był synem Cezara?)

Alberto Angela wykonał świetną pracę, nie tylko przybliżając nam historię starożytną, ale także ożywiając ją. Pokazał jak ważną i nowoczesną postacią była Kleopatra i jak wpłynęła na losy świata. Opowieść o królowej Egiptu jest ciekawa i barwna, pokazuje nam kobietę z krwi i kości, nie tylko legendę. Książkę czyta się z przyjemnością,  a pasja autora aż niej kipi.

Publikację wzbogacają fotografie, przedstawiają rzymską architekturę, monety, rzeźby, popiersia, ozdoby rzymskie itp. Ciekawa jest rekonstrukcja twarzy Kleopatry wykonana przez Oddział Badań Kryminologicznych w Rzymie, pod kierunkiem kapitan Chantal Milani, antropologa i odontologa, która wobec braku szczątków królowej, wykonała portret pamięciowy na podstawie świadectw artystów z przeszłości (np. popiersi, wizerunków na monetach itp.).

Kleopatra. Królowa, która rzuciła wyzwanie Rzymowi i zdobyła wieczną sławę to znakomita propozycja dla pasjonatów historii starożytnej, a także dla osób, lubiących czytać biografie kobiet,  które odcisnęły swój ślad w historii świata.

polecam, Agnieszka Grabowska
materiał chroniony prawami autorskimi

Wydawnictwo Czytelnik
Autor: Alberto Angela
Tytuł: Kleopatra. Królowa, która rzuciła wyzwanie Rzymowi i zdobyła wieczną sławę
Przekład: Tomasz Kwiecień
Liczba stron: 412
Data wydania: kwiecień 2021
ISBN:978-83-07-03500-0

Agnieszka Grabowska – absolwentka filologii polskiej UJ, nałogowa czytelniczka, blogerka w kratkę. Ambiwertyczka spod znaku Ryb. W wolnym czasie zabiera się za literki. Ma szczęście w konkursach. Nie wyobraża sobie życia bez książek, kawy, kotów i muzyki. Prywatnie – mama i żona. Nie unika kuchni, choć przydałaby się jej patelnia automatycznie odcinająca Internet w kulminacyjnych momentach pichcenia.